بازار مالی (Financial market) عبارتی است که امروزه در همه محافل، به گوش می‌خورد. به همین دلیل برای بسیاری از افراد، این سوال پیش می‌آید، که مفهوم «بازار مالی چیست؟» و «انواع بازار مالی، کدام بازارها هستند؟» در این مقاله، ابتدا به صورت مختصر، در مورد مفهوم بازار مالی توضیح می‌دهیم و سپس انواع آن را، نام برده و هر یک را شرح می‌دهیم.
بازار مالی چیست؟
بازار مالی به هر نوع بازاری اطلاق میشود، که در آن دارایی‌ها، معامله میشوند. یکی از قسمت‌های اقتصادی مهم و تاثیرگذار در هر کشوری، بازارهای مالی موجود در آن کشور هستند. این بازارها وظیفه دارند که برای بنگاه‌های بزرگ، کار تامین مالی را انجام دهند. به بیان دیگر، بازارهای مالی، روال کسب و کار را برای مردم و سرمایه‌گذاران یک کشور راحت‌تر میکنند.
بنابراین هر کشوری که بخواهد اقتصاد خود را سر و سامان دهد؛ باید بازارهای مالی قدرتمندی داشته باشد. البته امروزه، محدوده چند مورد از انواع بازارهای مالی، تنها در حد یک کشور نیست! و بسیاری از بازارهای مالی به صورت جهانی فعالیت میکنند و معامله‌کنندگان آن‌ها از جای جای دنیا هستند.
قبل از این که وارد بخش توضیح انواع بازارهای مالی بشویم؛ باید به این نکته اشاره کنیم که ویژگی بارز هر نوع بازار مالی Financial market، وجود شفافیت در آن است. در واقع اگر در چنین بازاری، مشخص نباشد که معاملات به چه شکلی صورت می‌پذیرند؛ آن بازار مالی خوب نیست.
انواع بازار مالی
امروزه تعداد زیادی Financial market وجود دارد، که افراد می‌توانند؛ در هر یک از آن‌ها حضور داشته باشند و به خرید و فروش بپردازند. بازارهای مالی از جهات مختلف، قابل دسته‌بندی هستند. ولی مهم‌ترین دسته‌بندی بر اساس نوع فعالیت آن‌ها است. در ادامه به معرفی انواع بازارهای مالی می‌پردازیم.
بازار سهام (Stock Market)
«بازار سهام»، معروف‌ترین نوع بازار مالی است و کم‌تر کسی را می توان پیدا کرد، که نام بازار سهام و یا همان بازار بورس، به گوش او نرسیده باشد. این نوع بازار، اهمیت بسیار زیادی برای یک دولت و یک حکومت دارد؛ چرا که بزرگ‌ترین شرکت‌های موجود در هر کشور، وارد این بازار میشوند و همه اطلاعات مالی خود را، به صورت علنی در این بازار اعلام میکنند.
وضعیت کلی اقتصادی یک کشور را می‌توان، از روی وضعیت بورس آن کشور تشخیص داد. کشورهایی که دارای اقتصاد قوی‌تر و بزرگ‌تری هستند؛ بازار سهام قوی‌تر و پررونق‌تری دارند و کشورهایی که از لحاظ اقتصادی، دچار ضعف هستند؛ در بازار بورس هم حرفی برای گفتن نخواهند داشت.
در بازار بورس و یا همان بازار سهام، شرکت‌های مختلف، اعلام حضور میکنند و سهام خود را به فروش می‌رسانند. هر چقدر که یک شرکت، سودده‌تر باشد؛ سهام آن شرکت نیز با افزایش قیمت مواجه میشود. طبیعتا خریداران سهام این شرکت‌ها نیز، سود زیادی به جیب خود خواهند زد.
از طرف دیگر، اگر یک شرکت که در بازار سهام، حضور دارد؛ زیان بدهد و با مشکلات اقتصادی مواجه شود؛ به همان نسبت، قیمت سهام آن شرکت نیز کاهش پیدا میکند و خریداران سهام این شرکت، سرمایه خود را تا میزان زیادی از دست خواهند داد. این بدان معنا است که حضور در بازار سهام، نیاز به مطالعه و دقت و پرهیز از حرص و طمع و از همه مهم‌تر، نیاز به پذیرش ریسک این بازار دارد.
البته در بازار بورس، یک اتفاق مثبت دیگر هم رخ می‌دهد و آن هم حمایت مردم از شرکت‌های تازه‌تاسیس است. در واقع شرکت‌هایی که برای تامین سرمایه اولیه خود، با مشکل مواجه هستند؛ می‌توانند در بازار سهام، عرضه اولیه ارائه دهند و قسمتی از سهام شرکت را بفروشند و با پولی که از طریق فروش همین سهام به مردم، جذب میکنند؛ می‌توانند شرکت خود را راه بیندازند. در مورد بازار سهام، این نکته را هم باید بگوییم، که معاملات این بازار، علاوه بر بورس در «فرابورس» نیز انجام میشود.
بازارهای پولی
منظور از بازارهای پولی بازارهایی هستند، که در آن یک‌سری از کالاهایی که دارای ویژگی نقدشوندگی زیادی هستند؛ خرید و فروش میشوند. در این نوع بازارها، کالاهایی معامله میشوند، که دارای سررسید چندروزه یا چندماهه و یا حداکثر یک ساله هستند.
همین ویژگی نقدشوندگی بالای کالاهای موجود در بازارهای پولی، باعث میشود که سرمایه‌گذاری در این بازارها، از لحاظ امنیتی، خیلی شرایط خوبی داشته باشد؛ ولی از سوی دیگر، بازدهی این بازارها نسبت به بسیاری از انواع بازارهای مالی دیگر، پایین‌تر است. این نکته را هم متذکر شویم، که معاملاتی که در بازارهای پولی صورت می‌پذیرند؛ معمولاً دارای حجم زیادی هستند.
بازار مالی اوراق قرضه (Bond Market)
قبل از اینکه بخواهیم در مورد «بازار مالی اوراق» قرضه صحبت کنیم؛ باید مفهوم اوراق قرضه را به شما بیان کنیم. اوراق قرضه به اوراقی گفته میشود، که افراد سرمایه‌دار با پرداخت پول، آن‌ها را برای خود خریداری میکنند و پس از گذشت مدت زمان مشخصی، پول خود را به اضافۀ سودی که از قبل، مشخص شده است؛ دریافت میکنند. به بیان دیگر، اوراق قرضه همان وام است، که در آن وام‌گیرنده، کل پول را به همراه سود آن در یک زمان معین پرداخت میکند. به بیان ساده‌تر، در بازار مالی اوراق قرضه، افراد عادی به نهادها وام می‌دهند.
در صورتی که قصد دارید اوراق قرضه دریافت کنید؛ باید به شما بیان کنیم که نهادهایی مثل شهرداری و نهادهای دولتی و حتی نهادهای خصوصی، اقدام به فروش اوراق قرضه میکنند و شما می‌توانید این اوراق را، از این نهادها خریداری کنید و پس از گذشت مدت زمان مشخصی، پول خود را به همراه سود آن، از این نهادها دریافت کنید. بازار مالی اوراق قرضه، با دو نام «بازار مالی درآمد ثابت» و «بازار مالی مبتنی بر بدهی» هم معروف است.
بازار مالی فارکس (Foreign exchange)
«بازار مالی فارکس» و یا همان بازار مالی تبادل ارزهای خارجی، یک Financial market بسیار مشهور است. این نوع بازار مالی، گستردگی فوق‌العاده زیادی پیدا کرده است و امروزه صدها میلیارد دلار معامله، به صورت روزانه در این بازار صورت می‌پذیرد. نکته بسیار مثبت بازار مالی فارکس، نقدشونده بودن آن است.
در این بازار، جفت‌ارزها خریدوفروش میشوند. مقصود ما از جفت‌ارز، نسبتی است که دو ارز نسبت به همدیگر دارند؛ مثلاً در بازار فارکس نسبتی که دو ارز یورو و دلار نسبت به همدیگر دارند؛ یک جفت‌ارز است که با نام EURSUD مشخص میشود. افرادی که در بازار مالی فارکس فعال هستند؛ بر روی نوسان این نسبت، یعنی همان بالا و پایین رفتن قیمت دلار نسبت به یورو، معامله میکنند.
بازار مشتقات (Derivative Market)
منظور از بازار مشتقات، بازارهایی هستند که در آن یک‌سری ورقه، خریدوفروش میشود. این ورقه‌ها هرکدام نماینده یک کالای پایه هستند؛ به عنوان مثال، سهام شرکت‌های مختلف و کالاهایی مانند طلا یا زعفران و موارد دیگر می‌توانند؛ یک کالای پایه برای بازار مشتقات به حساب بیایند و به ازای هرکدام از این کالاها، یک‌سری اوراق در این بازار معامله شود.
نکته‌ای که در مورد بازار مشتقات و اوراق موجود در این بازار، باید به آن اشاره کنیم این است، که این اوراق به خودی خود، دارای ارزش خاصی نیستند و ارزش آن‌ها از یک‌سری ابزارهای مالی، مثل کالاهای مختلف یا ارزهای مختلف یا اوراق قرضه و… گرفته میشود.
بازار مالی بورس کالا (Commodities Market)
«بازار بورس کالا» که البته با نام «بازار کالاها» نیز شناخته میشود؛ یک نوع بازار مالی است که در آن تولیدکننده‌ها، اقدام به فروش مستقیم تولیدات خود به مشتریان میکنند. در واقع در بازار بورس کالا، سهام مربوط به شرکت‌ها، خریدوفروش نمی‌شوند؛ بلکه خود کالای نهایی که می‌تواند نفت و گاز و محصولات کشاورزی و انواع خودرو یا هر چیز دیگری باشد، در این بازار، خرید و فروش میشوند. برای آشنایی بیشتر، مقاله «مراحل و آموزش دریافت کد بورس کالا» را بخوانید.
بازار مالی رمز ارزها (Cryptocurreny Market)
«بازار مالی رمز ارزها» یک بازار مالی جدید است که در چند سال گذشته، مطرح شده است و به طرز عجیب و غریبی در تمام دنیا گسترش پیدا کرده است. حتماً برای بسیاری از شما این سوال پیش می‌آید، که منظور از رمز ارز چیست؟ رمز ارز که به نام «ارز دیجیتال» هم معروف است؛ یک نوع پول دیجیتال است که با رمزنگاری درست میشود. ارز دیجیتال یا همان رمز ارز، باید سه ویژگی اصلی را داشته باشد. این سه ویژگی عبارت هستند از:
- شفافیت؛
- تغییرناپذیری؛
- غیرمتمرکز بودن.
شفافیت که نه‌تنها در این نوع بازار، بلکه در هر نوع بازار مالی، یک پیش‌شرط است و یک بازار مالی غیرشفاف، نمی‌تواند اعتماد مردم، شرکت‌ها و سازمان‌ها را به خود جلب کند. تغییرناپذیری رمز ارز هم، از امنیت بسیار بالای آن نشأت می‌گیرد. در واقع امکان تقلب در این بازار مالی و تغییر یک رمز ارز، اصلا وجود ندارد.
منظور از غیر متمرکز بودن ارز دیجیتال هم این است، که این نوع پول‌های جدید، مثل پول عادی نیستند که توسط بانک مرکزی یک کشور، تولید و کنترل شوند. در واقع این نوع ارزها مبتنی بر «بلاک چین» هستند و هدف از درست شدن آن‌ها این است که نقش بانک‌های مرکزی دولت‌های مختلف را کم‌رنگ‌تر کنند.
در واقع رمز ارزهای مختلف، به وسیله هیچ نهاد، شرکت یا دولت خاصی کنترل نمی‌گردند؛ به عنوان مثال، اگر فردی بخواهد ارزهای دیجیتال خود را، به فرد دیگری بفرستد؛ دیگر نیازی به کمک گرفتن از نهاد یا سازمان خاصی نیست و به صورت مستقیم، این ارسال صورت می‌پذیرد. در واقع ارسال ارز دیجیتال، نه نیازی به باز کردن حساب بانکی دارد و نه نیازی به هیچ‌گونه خدمات دیگر، توسط بانک‌ها یا نهادهای دولتی و خصوصی دیگر.
تحلیلگران پیش‌بینی میکنند که بازار جهانی ارزهای دیجیتال تا سال 2030، بیش از سه برابر خواهد شد. همه اینها منجر به ایجاد یک روند بزرگ میشود. کریپتوکارنسی، که زمانی فقط در میان جامعه نسبتاً حاشیه‌ای سرمایه‌گذاران ضد استقرار شناخته می‌شد؛ اکنون به یک نام آشنا برای همه تبدیل شده است. Future of cryptocurrency
بازار مالی مستقیم (OTC)
«بازار مالی مستقیم» و یا همان بازار مالی OTC، یک نوع بازار مالی غیر متمرکز است. در واقع نمی‌‌توانیم جا و مکان مشخصی، برای این نوع بازار متصور بشویم. در این نوع بازار، دارایی‌های کوچک، خریدوفروش میشوند. در بازار مالی مستقیم، هیچ کارگزار خاصی وجود ندارد و افراد حاضر در این نوع بازار، یک‌سری اوراق بهادار را به صورت مستقیم، خریدوفروش میکنند. نام دیگر بازار مالی مستقیم، همان «فرا بورس» است؛ احتمالاً بیشتر افراد، کلمه فرابورس را بیشتر از عبارت بازار مالی مستقیم، شنیده‌اند.
در بازار فرابورس، غالبا شرکت‌هایی حضور دارند، که حجم مالی کمی دارند و از لحاظ اقتصادی کوچک‌تر هستند. بدیهی است که از لحاظ ریسک مالی نیز، این شرکت‌ها بسیار پرریسک‌تر از شرکت‌های بزرگ و با نام و نشان هستند. در صورتی که قصد دارید، در بازار مالی فرابورس فعال باشید؛ باید به این نکته دقت کنید که حضور در این بازار، ریسک بیشتری نسبت به حضور در «بازار مالی بورس» یا «بازار مالی بورس کالا» دارد.
انواع بازارهای مالی از روی زمان واگذاری
بازارهای مالی را می‌توان از روی زمان واگذاری نیز دسته‌بندی کرد. از لحاظ زمان واگذاری، بازارهای مالی به دو دسته زیر تقسیم میشوند:
- بازارهای مالی آتی (Future Market)؛
- بازارهای مالی نقدی (Spot Market).
بازارهای مالی آتی به بازارهایی گفته میشود، که در آن‌ها توافق بین خریدار و فروشنده در زمان حال، صورت می‌پذیرد؛ ولی معامله و خریدوفروش در زمان آینده انجام میشود. در واقع در بازارهای مالی آتی، قراردادی بین فروشنده و خریدار منعقد میشود، که طی آن قرارداد، مشخص میشود که فروشنده یک مقدار از یک کالای خاص را، باید با قیمت مشخص و در زمان تعیین‌شده، به خریدار تحویل دهد.
بازارهای مالی نقدی به نحو دیگری هستند و در آن‌ها، چه توافق بین خریدار و فروشنده و چه معامله پول و کالا، در همین زمان حال صورت می‌پذیرد. نام دیگر بازارهای مالی نقدی، «بازارهای مالی نقطه‌ای» است؛ چرا که همه توافقات و معاملات در یک نقطه از زمان صورت می‌گیرد.
در این مقاله تلاش کردیم شما را با مفاهیم انواع بازار مالی آشنا کنیم و به این سوال پاسخ دهیم که بازار مالی چیست؟
این بنگاه‌ها کار سرمایه‌گذاری را برای افراد یک جامعه و حتی در سطح جهانی تسهیل میکنند. از معروف‌ترین بازارهای مالی در کشور ایران، بورس یا همان بازار سهام را مورد بررسی قرار دادیم؛ سپس به بررسی و معرفی بازارهای پولی، بازار اوراق قرضه، فارکس، فرابورس و جدیدترین آن‌ها یعنی بازار رمز ارزها پرداختیم. با استفاده از این مقاله شما می توانید بازار مالی متناسب با شرایط خود را بیابید و شروع به سرمایه گذاری در آن بکنید.