در این مقاله، صندوق مختلط را مورد نقد و بررسی قرار خواهیم داد. صندوق های سرمایه گذاری از راه هایی هستند که مردم از طریق آن ها می توانند به صورت غیر مستقیم در بورس اوراق بهادار، سرمایه گذاری کنند. وقتی که فردی برای اولین بار می خواهد وارد بازار سرمایه شود (برای مطالعه بیشتر درباره بازار سرمایه، کتاب الفبای بازار سرمایه انتشارات آراد کتاب را مطالعه کنید) و تجربه و سواد خاصی در این زمینه ندارد حتماً باید به یک صندوق سرمایه گذاری، اطمینان کند و از ورود مستقیم به بازار سرمایه قبل از کسب سواد و تجربه اجتناب کند.
یکی از این صندوق ها، صندوق مختلط است. این نوع صندوق یک نوع صندوق سرمایه گذاری است که جزء صندوق های سرمایه گذاری مشترک به حساب می آید که در ادامه، با جزئیات آن آشنا می شویم.
صندوق مختلط چیست؟
قبل از توضیح مفهوم صندوق مختلط، باید بگوییم که در کل، صندوق های سرمایه گذاری از روی ترکیب دارایی های خود دسته بندی می شوند. یک دسته از انواع صندوق های سرمایه گذاری هستند که بیشتر دارایی های تحت مالکیت خود را صرف خرید سهام و یا حق تقدم سهام می کنند. به این دسته از صندوق ها، صندوق های سهامی گفته می شود. بعضی دیگر از انواع صندوق های سرمایه گذاری هم هستند که دارایی های خود را صرف خرید اوراق با درآمد ثابت می‌کنند.
به این نوع صندوق ها هم صندوق های با درآمد ثابت گفته می شود. صندوق های سرمایه گذاری که دارایی های تحت مالکیت خود را هم صرف خرید سهام می کنند و هم صرف خرید اوراق با درآمد ثابت، با نام صندوق های مختلط معروف هستند. به بیان ساده تر، صندوق های مختلط، تلفیقی از صندوق های سهامی و صندوق های با درآمد ثابت هستند.
نسبت دارایی‌های صندوق مختلط
البته باید به این نکته هم اشاره کنیم که به یک صندوق سرمایه گذاری، صندوق سرمایه گذاری مختلط گفته می شود که تقریباً به نسبت مساوی، در خرید سهام و اوراق، سرمایه گذاری بکند. البته در طول زمان، دارایی های یک صندوق سرمایه گذاری مختلط می تواند تغییر کند. در واقع کارشناسان یک صندوق مختلط، متناسب با شرایط اقتصادی کشور و شرایط بازار، دارایی‌های آن صندوق را در موارد مختلفی صرف می کنند.
تنها چیزی که قطعیت دارد این است که دارایی های یک صندوق مختلط، حداقل باید ۴۰ درصد در خرید سهام و یا در خرید اوراق با درآمد ثابت صرف شوند و ۲۰ درصد باقیمانده می تواند به مرور زمان و با توجه به شرایط بازار، بین خرید سهام و خرید اوراق با درآمد ثابت (و سپرده بانکی) جابجا شود.
چه زمانی می توان یک صندوق را صندوق مختلط نامید؟
برای این که بتوانیم یک صندوق را صندوق سرمایه گذاری مختلط بنامیم، بایستی نسبت دارایی سهام و دارایی اوراق با درآمد ثابت آن صندوق، حداقل ۴۰ درصد سهام و حداکثر نیز ۶۰ درصد سهام باشد. مابقی دارایی های آن صندوق نیز بایستی صرف خرید اوراق با درآمد ثابت شود. در واقع کارشناسان و افراد خبره ای که در صندوق سرمایه گذاری مختلط کار می کنند، متناسب با وضعیت بازار، اقدام به سرمایه گذاری مابقی دارایی این صندوق در خرید اوراق با درآمد ثابت می کنند.
ریسک صندوق مختلط
سوالی که برای بسیاری از افراد پیش می آید این است که ریسک صندوق مختلط در چه حد است. در پاسخ به این سوال باید بگوییم که ریسک این نوع صندوق ها نسبت به صندوق سهامی کم تر است و نسبت به صندوق با درآمد ثابت و یا نسبت به سرمایه گذاری مستقیم در سپرده های بانکی، ریسک بیشتری دارد. در واقع صندوق سرمایه گذاری مختلط یک نوع صندوق با ریسک متوسط به حساب می آید.
هر چقدر که دارایی های یک صندوق سرمایه گذاری مختلط، بیشتر در خرید اوراق با درآمد ثابت صرف شود، آن صندوق، ریسک پذیری کم تری دارد و هر چقدر که دارایی های یک صندوق مختلط، بیشتر در خرید سهام صرف شود، آن صندوق، ریسک پذیری بیشتری دارد. به عنوان مثال در صورتی که یک صندوق سرمایه گذاری، ۳۰ درصد در خرید اوراق با درآمد ثابت صرف کند و ۷۰ درصد باقیمانده از دارایی خود را در خرید سهام؛ دیگر نمی توان نام صندوق سرمایه گذاری مختلط را بر روی آن گذاشت.
تاثیر وضعیت بازار سهام بر صندوق مختلط
در صورتی که وضعیت بازار سهام، خوب باشد، افرادی که در صندوق های سرمایه گذاری مختلط، سرمایه گذاری کرده اند، می‌توانند از وضعیت مناسب بازار سهام، بهره مند شوند و به سود خوبی دست پیدا کنند.
از سوی دیگر، اگر وضعیت بازار نامطلوب هم باشد (در اصطلاح دچار رکود شده باشد) با توجه به اینکه حدود نصف دارایی های صندوق مختلط در اوراق با درآمد ثابت و یا در سپرده بانکی سرمایه گذاری شده است، بنابراین افرادی که در این صندوق ها، سرمایه گذاری کرده اند، نسبت به افرادی که در صندوق های سهامی، سرمایه گذاری کرده اند، کم تر متضرر می شوند.
بازدهی صندوق های سرمایه گذاری مختلط
از لحاظ بازدهی هم اگر بخواهیم صندوق سرمایه گذاری مختلط را بررسی کنیم باید بگوییم که این نوع صندوق های سرمایه گذاری، نسبت به صندوق های با درآمد ثابت و همچنین نسبت به سپرده های بانکی، بازدهی بیشتری دارند. با این وجود به دلیل این که صندوق های سرمایه گذاری مختلط، به صورت محتاطانه عمل می‌کنند و حدود نصف سرمایه و دارایی خود را در صندوق های با درآمد ثابت و یا در سپرده های بانکی سرمایه گذاری می کنند، بازدهی آن ها نسبت به صندوق سهامی کم تر می باشد.
نحوه کار صندوق های سرمایه گذاری مختلط
این نوع صندوق ها هم مثل بقیه انواع صندوق های سرمایه گذاری، ابتدا به جمع کردن پول از سرمایه گذاران خود می پردازند. یک اساسنامه و یا بهتر بگوییم یک امید نامه بین آن ها و مشتریان آن ها امضا می شود. در این امید نامه، در مورد ترکیب دارایی های صندوق، توافقی بین صندوق و سرمایه گذاران حاصل می شود. پس از آن، صندوق های سرمایه گذاری مختلط اقدام به خرید اوراق بهادار می کنند.
هر چقدر که این اوراق بهادار، کاهش و یا افزایش ارزش داشته باشند، دارایی سرمایه گذاران این صندوق ها نیز به همان نسبت بالا و پایین می شود. البته سرمایه گذاران در صندوق های سرمایه گذاری مختلط باید یک سری کارمزد هم به این صندوق ها پرداخت کنند که این مورد نیز در امید نامه ذکر می شود.
انواع صندوق های مختلط
صندوق های مختلط به دو دسته گوناگون تقسیم می شوند. دسته اول از صندوق های سرمایه گذاری مختلط، از نوع صدور و ابطالی هستند و دسته دوم نیز صندوق های مختلط قابل معامله و یا همانETF هستند. صندوق هایETF، قابلیت معامله در بازار بورس توسط شما را دارند و قیمت های آن ها نیز متناسب با عرضه و تقاضا، بالا و پایین می شود. این در حالی است که صندوق های مختلط صدور و ابطالی، متناسب با NAV صدور و ابطال، معامله می گردند.
مزایای صندوق های مختلط
صندوق های مختلط دارای مزایای زیادی هستند که این مزایا عبارت هستند از:
- این نوع صندوق ها، نقد شوندگی مناسبی دارند و شما قادر هستید در هر زمانی اقدام به نقد کردن دارایی های خود در این صندوق کنید.
- مدیریت صندوق های سرمایه گذاری مختلط به صورت حرفه ای و تخصصی صورت می پذیرد. همین امر باعث می شود که ریسک سرمایه گذاری در این نوع صندوق ها کم شود.
- با تحمل ریسک نه چندان زیاد می توان به بازدهی مناسبی در این صندوق ها دست پیدا کرد.
معایب صندوق‌های مختلط
با وجود مزایای زیادی که این نوع صندوق ها دارند، آن ها دارای یک سری عیب و یا بهتر بگوییم دارای یک سری محدودیت هم هستند. معایب و یا محدودیت های صندوق های مختلط عبارت هستند از:
- در خرید سهم های آن محدودیت وجود دارد. در واقع هر فردی می تواند تعداد محدودی از سهم های یک صندوق سرمایه گذاری مختلط را خریداری کند و اگر در زمان مشخص شده نتواند آن تعداد را خریداری کند، باید منتظر بماند که یک عضو دیگر از صندوق، واحدهای سرمایه گذاری خود را باطل کند.
- در صورتی که صندوق مختلط شما قابل معامله نباشد و یا به بیان ساده تر، ETF نباشد قیمت لحظه ای آن معلوم نیست.
مثالی از صندوق سرمایه گذاری مختلط
طبق آماری که در تیر ماه سال ۱۴۰۲ به دست آمده است، ۲۳ عدد صندوق مختلط در کشور ایران وجود دارد. ارزش دارایی های این ۲۳ صندوق، نیز چیزی حدود ۶۰۰۰ میلیارد تومان می باشد. صندوق تضمین اصل سرمایه که جزء صندوق های کارگزاری مفید است، یکی از انواع صندوق های سرمایه گذاری است که ترکیب دارایی های آن نشان دهنده مختلط بودن این نوع صندوق است. البته صندوق ممتاز نیز در همین کارگزاری، یک نوع صندوق مختلط به حساب می آید.
نتیجه گیری
صندوق مختلط جزء صندوق های اشتراکی دسته بندی می شود. ۴۰ تا 60 درصد از دارایی های تحت مالکیت یک صندوق سرمایه گذاری مختلط را وارد بازار بورس و یا همان بازار سهام می کنند و 40 تا 60 درصد مابقی را نیز صرف خرید اوراق مشارکت و همچنین سایر اوراق با درآمد ثابت و صرف سرمایه گذاری در سپرده های بانکی می نمایند. به همین دلیل است که صندوق مختلط یک نوع صندوق اشتراکی به حساب می آید. بنابراین این نوع صندوق، ریسک متوسطی دارد.