صندوق اهرمی

در این مقاله قصد داریم؛ مفهوم صندوق اهرمی (LETF) را مورد نقد و بررسی قرار دهیم. صندوق اهرم یا بهتر بگوییم؛ صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی یک نوع صندوق سرمایه‌گذاری است، که از تکنیک اهرم مالی به منظور دستیابی به سود بیشتر از یک سرمایه‌گذاری، بهره می‌برد. در واقع دلیل نام‌گذاری این نوع صندوق هم همین بهره بردن از تکنیک اهرم مالی می‌‌باشد.

ساز و کارهای صندوق سرمایه گذاری اهرمی

صندوق اهرمی از دو روش و از دو کار، به منظور سرمایه‌گذاری کردن و منتقل کردن مالکیت واحدها بهره می‌‌برد. این دو کار عبارت هستند از:

1. ساز و کار و روش صدور و ابطال.
2. ساز و کار و روش قابل معامله در بورس و یا همان ساز و کار ای ‌تی ‌اف.

این که یک صندوق اهرمی در بورس از چه ساز و کاری استفاده کند؛ به میزان ریسک‌پذیری آن بستگی دارد. صندوق‌های اهرمی با ریسک‌‌پذیری کمتر، از ساز و کار صدور و ابطال استفاده می‌‌کنند و صندوق ‌های اهرمی با ریسک‌پذیری بیشتر، از ساز و کار ای‌ تی‌ اف بهره می‌برند. البته به یک نحو دیگر هم می‌‌توانیم این موضوع را شرح دهیم.

صندوق اهرمی می‌‌تواند؛ واحدهای مختلفی داشته باشد و هر یک از آن واحدها، از یک ساز و کار مختلف استفاده کنند. در صورتی که یک واحد از ساز و کار صدور و ابطال استفاده کند؛ آن واحد از صندوق، یک واحد کم‌ریسک به حساب می‌‌آید و در صورتی که یک واحد، از واحدهای یک صندوق از ساز و کار ای تی اف استفاده کند؛ آن واحد یک واحد پرریسک به حساب خواهد آمد.

پورتفوی صندوق اهرمی در بورس

منظور از پورتفوی یک صندوق اهرمی این است، که آن صندوق در چه مواردی سرمایه‌گذاری می‌‌کند و دارایی‌های تحت مالکیت خود را در کجا خرج می‌کند. پورتفوی صندوق اهرمی، بیشتر از سهام ‌های بورسی و یا از حق تقدم سهام‌ها تشکیل می‌‌شود.

یک نمونه از صندوق اهرمی

یکی از صندوق‌‌های اهرمی که در کشور ایران فعال است؛ مربوط به کارگزاری مفید است. در واقع سبدگردان کارگزاری مفید، یک صندوق اهرمی را به نام صندوق توان معرفی نموده است، که این صندوق دو واحد پرریسک و کم‌ریسک دارد. همین امر باعث می‌شود، که افراد مختلف با ریسک‌پذیری‌های مختلف بتوانند؛ در واحدهای این صندوق سرمایه‌گذاری کنند.

افراد کم‌ریسک افرادی هستند، که حفظ سرمایه برای آن‌ها از بیشترین اولویت برخوردار است و افراد پرریسک افرادی هستند، که کسب درآمد و سود بیشتر برای آن‌ها حیاتی است و به جز کسب سود زیاد با چیز دیگری آرام نمی‌‌شوند.

صندوق اهرمی چیست؟

در ابتدای مقاله هم صندوق اهرم را به صورت خلاصه توضیح دادیم؛ ولی اگر بخواهیم به صورت دقیق‌تر با مفهوم صندوق اهرمی آشنا شویم؛ باید ابتدا مفهوم اهرم را مورد بررسی قرار دهیم.

اهرم به ابزاری گفته می‌‌شود که به کمک آن، امکان اعمال نیروی بیشتر وجود داشته باشد؛ مثلاً به منظور جابجا کردن وسایل و تجهیزات سنگین، نیاز به اهرم وجود دارد. به بیان دیگر اهرم کمک می‌‌کند، که نیروی وارد شده به جسم، چند برابر نیرویی باشد که ما وارد می‌کنیم.

در اینجا یک سوال پیش می‌‌آید و آن هم این است، که این مفهوم اهرم چه ارتباطی به سرمایه‌گذاری و صندوق و… دارد. در پاسخ به این سوال باید بگوییم که می‌‌توانیم؛ با سرمایه‌گذاری در صندوق‌‌های اهرمی، چندبرابر پولی که وارد کرده‌‌ایم؛ سود دریافت کنیم؛ یعنی همان‌طور که اهرم، نیروی وارده را چندبرابر می‌‌کند؛ صندوق‌های اهرمی هم قادر به چند برابر کردن سرمایه وارد شده توسط ما هستند.

البته باید به طرف دیگر قضیه هم دقت کنیم؛ یعنی اگر بازار سرمایه به هر دلیلی دچار افت و رکود شود؛ احتمال دارد که زیان چندبرابری نصیب سرمایه‌‌گذاران در صندوق‌های اهرمی بشود.

به صورت خلاصه باید بیان کنیم، که هم امکان سود و هم امکان ضرر زیاد در صندوق‌‌های اهرمی، برای مشتریان، بیشتر از سایر صندوق‌‌های سرمایه‌‌گذاری است. هر چقدر که یک واحد از صندوق، یک واحد پرریسکی باشد؛ احتمال کسب سود و یا بروز ضرر و زیان چندبرابری بیشتر خواهد شد.

انواع واحدهای سرمایه‌گذاری در صندوق‌‌های اهرمی

همان‌طور که در قسمت‌های قبلی مقاله هم عنوان کردیم؛ واحدهای سرمایه‌گذاری موجود در صندوق‌‌های اهرمی به دو دستۀ پرریسک و کم‌ریسک تقسیم‌بندی می‌‌شوند. واحدهای سرمایه‌‌گذاری کم‌ریسک در صندوقهای اهرمی، حداقل سودی را برای مشتریان خود تضمین می‌‌کنند؛ ولی واحدهای سرمایه‌گذاری پرریسک، این حداقل سود را هم تضمین نمی‌کنند؛ ولی شعار آن‌ها این است که مشتریان می‌‌توانند؛ با سرمایه‌گذاری در این واحدها، سود مضاعف کسب کنند.

وقتی که یک شرکت و یا یک کارگزاری، مجوز تاسیس صدوق اهرمی را دریافت می‌‌کند؛ می‌‌تواند درون آن صندوق اهرمی، واحد کم‌ریسک و واحد پرریسک را تاسیس نماید؛ ولی باید به این نکته دقت کرد که امکان ایجاد واحدهای بدون ریسک، حداکثر به مقدار دو برابر واحد‌های پرریسک فراهم است.

این نکته را هم در انتهای این بحث ذکر کنیم، که واحدهای بدون ریسک و یا واحدهای کم‌ریسک، به صورت صدور و ابطالی در دسترس هستند؛ ولی واحدهای پرریسک را باید در تابلوی فرابورس پیدا کنید و در آنجا به معامله بپردازید.

نحوه کار صندوق‌های اهرمی

در قسمت‌های قبلی مقاله هم عنوان کردیم، که صندوق‌های اهرمی از دو ساز و کار صدور و ابطال و قابل معاوضه بهره می‌‌برند. در ادامه با نحوه کار واحدهای کم‌ریسک و پرریسک صندوق‌های اهرمی آشنا می‌شوید.

نحوه کار واحدهای کم ریسک صندوقهای اهرمی

واحدهای سرمایه‌گذاری بدون ریسک صندوق‌‌های اهرمی، یک محدوده را برای کف و سقف سود تعیین می‌‌کنند؛ مثلاً یک صندوق اهرمی با نام A یه کف و یک سقف سود مشخص می‌‌کند؛ کف سود، ۲۵ درصد و سقف سود، ۲۹ درصد.

وقتی که شما در این صندوق اقدام به سرمایه‌گذاری می‌‌کنید؛ از سود خود مطمئن خواهید بود؛ چرا که حتی اگر این صندوق ضرر هم بکند؛ شما به سود ۲۵ درصد خود خواهید رسید. این کف و سقف در واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌‌های اهرمی مختلف متفاوت است.

افرادی که ریسک‌پذیری بالاتری دارند؛ به سراغ واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌های اهرمی می‌‌روند، که کف سود آن‌ها پایین است. افرادی هم که ریسک‌‌پذیری پایین‌‌تری دارند؛ به سراغ واحدهای سرمایه‌گذاری می‌‌روند، که کف سود آن‌ها بالاتر است و مطمئن می‌‌شوند، که در هر صورت و در هر شرایطی به سود دست خواهند یافت.

ذکر این نکته هم الزامی است، که مثلاً در همان صندوق A اگر آن صندوق سود بسیار بالایی هم کسب کند؛ تنها 29 درصد به مشتریان خود سود خواهد داد. در صندوق‌های اهرمی با ریسک‌پذیری بالاتر، که مثلاً کف و سقف آن‌ها به ترتیب صفر درصد و ۵۰ درصد است؛ در صورت ضرر دادن این صندوق، سودی به مشتری تعلق نمی‌‌گیرد؛ ولی اگر صندوق، سود بالایی کسب کند؛ مشتری می‌تواند تا ۵۰ درصد سود از این صندوق دریافت کند.

نحوه کار واحدهای پر ریسک صندوق‌های اهرمی

همه مطالبی که گفتیم در مورد واحدهای کم‌ریسک صندوق‌‌های اهرمی بودند. واحدهای پرریسک این صندوق‌ها، نرخ ثابت و مشخصی برای سود مشتریان خود تعیین نمی‌‌کنند.

وقتی که شما در واحدهای پر ریسک صندوق ‌های اهرمی، سرمایه‌گذاری می‌کنید؛ باید خود را آماده ضرر کردن هم بکنید. در واقع وقتی که وضعیت بازار سرمایه، متلاطم و ناامیدکننده است؛ واحدهای پرریسک یک صندوق اهرمی، از واحدهای کم‌ریسک یا بدون ریسک همان صندوق، حمایت و پشتیبانی می‌‌کنند و اجازه نمی‌‌دهند، که سرمایه‌گذاران در واحدهای بدون ریسک یا همان واحدهای کم‌ریسک ضرر کنند.

وقتی که بازار، وضعیت مناسبی ندارد احتمال دارد سود شما در واحد پر ریسک برداشته شود و به سرمایه ‌گذارانی که در واحد کم ریسک و بدون ریسک سرمایه‌گذاری کرده اند، داده شود. به بیان ساده ‌تر، کمبود بازدهی واحدهای بدون ریسک یک صندوق از محل واحدهای پرریسک آن تامین خواهد شد.

البته این قسمت منفی ماجرا است. اگر وضعیت بازار خوب شود و واحدهای کم‌ریسک و بدون ریسک یک صندوق اهرمی خیلی سود کنند؛ تنها به اندازه سقفی که مشخص کرده‌اند؛ به مشتریان خود سود می‌‌دهند و مازاد سود را به صندوق‌های پرریسک همان صندوق اهرمی می‌‌دهند و در نهایت، مقداری از این پول هم به جیب سرمایه‌گذاران در واحدهای پرریسک همان صندوق خواهد رفت.

مثالی برای بازدهی در صندوق‌های اهرمی

فرض کنید یک صندوق اهرمی، یک واحد بدون ریسک و یک واحد پرریسک دارد. کف و سقف بازدهی واحد بدون ریسک هم 24 و ۲۷ درصد است. وقتی که صندوق اهرمی در یک سال، چیزی بین ۲۴ تا ۲۷ درصد، سود کند؛ به همان میزان، سود به مشتریان واحدهای کم‌ریسک و پرریسک داده می‌‌شود.

مسئله از جایی آغاز می‌‌شود که میزان سود یک صندوق اهرمی، کمتر از ۲۴ درصد و یا بیشتر از ۲۷ درصد باشد. در این صورت اگر بازدهی یک صندوق اهرمی کمتر از ۲۴ درصد باشد (مثلاً فرض کنید یک صندوق در طول سال ۱۰ درصد سود کند)؛ در این صورت چون این صندوق موظف است؛ به مشتریان واحدهای بدون ریسک خود ۲۴ درصد سود اختصاص دهد؛ از سود مشتریان واحد پرریسک برمی‌دارد و به مشتریان واحد کم‌ریسک می‌‌دهد؛ تا آن‌ها حداقل ۲۴ درصد سود کنند.

اگر هم صندوق مثلاً ۴۰ درصد سود کند؛ دیگر به مشتریان واحد بدون ریسک خود، بیشتر از ۲۷ درصد سود نمی‌‌دهد و ۱۳ درصد باقی‌مانده را به واحد پرریسک و مشتریان آن‌ها می‌دهد.

سخن پایانی درباره صندوق اهرمی

صندوق اهرمی یا بهتر بگوییم؛ صندوق سرمایه گذاری اهرمی یک نوع صندوق سرمایه‌گذاری است، که از تکنیک اهرم مالی به منظور دستیابی به سود بیشتر از یک سرمایه‌گذاری، بهره می‌‌برد. در این مقاله به بررسی روش کار انواع صندوق اهرم پرداختیم. همچنین بررسی کردیم که پورتفوی صندوق اهرمی، بیشتر از چه سهام‌هایی تشکیل می‌شود و نحوه کار این نوع صندوق‌ها مورد بررسی قرار دادیم.

برای مطالعه بیشتر درباره انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری به شما پیشنهاد می‌کنیم، که کتاب‌های انتشارات آراد کتاب، ناشر تخصصی کتابهای بازارهای مالی و سرمایه گذاری را مطالعه کنید.